साहित्य आलेख—एक
१. विषय प्रवेश
मानिसको आनुभाविक चेतनाबाट प्रस्फुटन हुने भावुकतामय विचार साहित्यको रूपमा गनिने गरिन्छ । साहित्यमा लय विधान, नाटकीयता र आख्यात तत्व भएको विविध विषयहरूलाई साहित्यिक प्रमुख विधाको रूपका साथै तिनका अन्य विविध उपविधा एवं प्रविधाहरूमा समेत परिभाषित गरिएको पाइन्छ
सन् 1947 मा नोबेल पुरस्कार विजयीका रूपमा पगरी गुँथ्ने फ्रान्सका आन्द्रे पल गुइलाउम जिद (Andre Paul Guilauma Gide) फ्रान्सको कथासाहित्य र आत्मजीवनीमूलक रचनाहरूको निम्ति सुप्रसिद्ध छन् । 22 नोभेम्बर 1869 का दिन प्यारिशको एउटा मध्यवित्त प्रोटेस्टेण्ट परिवारमा जन्मेका जिदले लेखनलाई पेशा बनाएका थिए । तिनका पिता ज्याँ पल गुइलाउम जिद प्यारिश विश्वविद्यालयमा कानूनका प्रोफेसर थिए जो 1880 मा बिते
‘जग्गालाई त महङ्गै हाल्नुभयो नि मामा !’ मैले यति मात्र के भनेको थिएँ उनी स्वतस्फूर्त बोल्न थाले– ‘मेरो लगानी होइन भान्जा ! म एउटा मास्टर जाबाको के नै कमाइ हुन्छ र ? मैले त अलिकति सहयोगको नाम मात्र पारेको छु, यसमा त छोराकै मात्र कमाइ परेको छ भने नि हुन्छ । छोरो ल्याव पढेको । तिन वर्ष जति भयो, ल्याव टेक्निसियन भा’को छ
विवेच्य विषयवस्तुको चित्रात्मक वर्णन कला , विश्लेषणत्मक क्षमता, तार्किकता र खरो अभिव्यक्ति नै पूर्णप्रसाद अधिकारीका नैबन्धिक विशोषता हुन् ।” –केदारनाथ खनाल
यी माथिका अभिव्यक्ति हुन् केदारनाथ खनालका । पूर्णप्रसाद अधिकारी २०६२ सलामा “महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा केही आयम” कृति लिएर नेपाली साहित्यमा कृतिकारको रूपमा परिचय दिंदै नेपाली साहित्यको क्षेत्रमा एक बरिष्ठ समालोचकको रूपमा आँपूmलाई स्थापित गरिसक्नु भएका बहु प्रतिभाका धनी साहित्यकार हुनुहुन्छ
भाैतिक जीवनकाे कुनै निश्चितता छैन । पञ्चतत्वकाे शरीर जुनसुकै कारणले जतिखेर पनि प्राणहीन हुनसक्छ । जसलाइ हामी मृत्यु भन्छाैँ । यही मृत्यूसँगै पृथ्वीका हरेक अवयवसँग हाम्राे नाता सकिन्छ । लेख्ने वा भन्नेले याे विषयलाइ जति गहन बनाए पनि वा जति सहज बनाए पनि मृत्यु अवश्यम्भावी तथा असहज स्वीकाराेक्ति हुने विषय हाे
आइतहाङ साइकल चलाउदै सहरदेखि बाहिर पुगिसकेको थियो । सिधा जाने कालोपत्रे रोड छोडेर ऊ पहाडतिर मोडिएको कच्ची बाटोतर्फ लाग्यो । कहिलेकाहीँ साइक्लिङमा जाँदा त्यस सहरको वरिपरिका डाँडाकाँडा, भिरपाखा र उकाली ओरालीहरूमा उसले साइकलमै हाइकिङ गरेको थियो । यस पटक भने कहिले नहिडेको बाटो जाने निर्णय गर्यो उसले