17 वर्षदेखि निरन्तर
समकालीन साहित्य
समकालीन साहित्य
‘युरोपेलीहरुको उच्चतम दर्शन पनि वेदान्तको तुलनामा एउटा निस्तेज फिलिङ्गोजस्तो मात्र देखिन्छ।’
-अगस्ट विलहेल्म स्लेगेल
भारत पृथ्वीका सबै ठूला आविष्कारक वैज्ञानिक तथा मनिषीहरूको लागि परापूर्वकालदेखिनै पथ प्रदर्शक तथा मूल ज्ञानको श्रोत रहँदै आएको छ। भारतीय वाङमयले प्रदान गरेको ज्ञानको प्रकाशले सम्पूर्ण विश्वनै प्रकाशित छ। कसैले मान्न नखोजे पनि विश्वकै ठूला आविष्कारक तथा विज्ञजनहरूले यस्को अपकट स्वीकारोक्ति गरेका छन। शिलाङ निवासी सलील ज्ञवालीले यस्को खोज गर्नु भएको छ। वहाँको निरन्तर ज्ञान साधनाको उपज हो अंग्रेजीमा Great Minds on India नामको पुस्तक। यस्मा वहाँले खोज गरेर ठूला ठूला विज्ञानी तथा आविष्कारकहरूले भारतीय ज्ञान परम्पराको विषयमा के कस्ता उद्गारहरू व्यक्त गरेका छन त्यस्को श्रोत सँगै वहाँहरूको तस्वीरका साथ प्रकाशित गरी भारतका आउने पिँढीका युवाहरूको लागि आफ्नो देशको अतीत गौरवलाई हृदयांगम गर्ने एउटा सजिलो माध्यम बनाईदिनु भएको छ।
वहाँको Great Minds on India पुस्तक अहिले धेरै भाषाहरूमा अनुदित भै सकेको छ। यस पुस्तकका विषयमा पाकिस्तानका लेखकहरुका लेखहरू New York Times मा छपिएको देखें तब मलाई यस विषयमा जान्न धेरै उत्सुकता जागेर आयो। यस अघिनै मलाई हरिसिङा उच्चतर माध्यमिक विद्यालयका सेवानिवृत्त अध्यक्ष लोक बाहादुर क्षेत्रीले यो पुस्तकको विषयमा भनेका थिए। यसले पनि मलाई यस प्रति रूचि जागेको थियो। पछि सलील ज्ञवालीसँग मेरो सम्पर्क भयो। Great Minds on India पुस्तक मैले Flipkart मा ऑर्डर दिएँ। तर आएन। Amazon ले पनि पठाउन सकेन। तब नेपाली अनुवादको प्रति पूर्वीय सभ्यता भने Amazon बाट प्राप्त भयो।
सलील ज्ञवाली अंग्रेजी माध्यमाबाट शिक्षित व्यक्ति हुनाले होला वहाँले यस्को मूल प्रति अंग्रेजीमै लेख्नु भएछ। अंग्रेजी प्रतिलाई पछि नेपालका विद्वान लेखक गोविन्दराज भट्टराईले यस्को नेपाली अनुवाद गर्नुभएको रहेछ। मान्छेहरूले जसरी भन्दथे- केवल विचारहरूको संकलन हो। तर पुस्तक पढ़दै गए पछि सलील ज्ञवालीको गभीरता र आफ्नो देश, सभ्यता र साहित्य प्रति रहेको महानुभवताको प्रत्यक्ष गर्न सकें। अंग्रेजी विचारहरूको नेपाली उल्था गर्दै जाँदा गोविन्दराज भट्टराईको मनमा भारतीयताको गौरववोध जागेर आउँछ।
भावुकतावश अनुवादक गोविन्दराज भट्टराई लेख्नुहुन्छ- यतिबेला मलाई पनि ठूलो पश्चातापले छोप्न थालेको छ। मेरो शिक्षारम्भ यही महान् अतीतको विशाल आँगनमा भएको थियो, तर मेरो शिक्षाको अन्त्य बेलायत र अमेरिकाको साँगुरो आँगनमा पुगेर टुङ्गियो। यतिखेर पाश्चात्य विश्व नुहेको देखेपछि सानामा बाआमाका लागि कण्ठ गरिदिएका गीताका श्लोकहरू हृदयमा बज्न थाले, पछि पिताजीले वाचन गरेका/गाएका श्रीमद्भागवतका खताहरू गुञ्जन थाले- उहाँले अध्ययन गरेका उपनिषदहरू र मैले सानामा देखे सुनेका यस्ता पौरस्त्य संस्कृति-चित्रहरू आउन लागे। समय धेरै बितिसकेको छ- उत्तरार्धको आँगनमा नाच्तै छु, तर अंग्रेजीको जो भारी बोकेर हिँडे, त्यो असवाफ छ, कतिबेला ता कहाँ बिसाऔं, कता फ्याँकौं जस्तो पनि हुन्छ।
अर्को एउटा प्रसंगमा वहाँ जम्मैलाई आह्वान गर्दै भन्नुहुन्छ- म आउने युगका सबै नेपाली चिन्तकलाई स्रष्टाहरूलाई अनुरोध गर्दछु- आफ्नो प्राचीन घरतिर फर्कौं, यो जडपथ छाडेर अध्यात्म र विज्ञानसँगै बग्ने गङ्गातिर लागौं। हाम्रा चिन्तन अथवा व्यवहारले अनि सिर्जनाले तिनै भण्डारबाट उघाएर प्रतीक र बिम्बहरू पुराकथा र गाथाहरू दर्शन र चिन्तनहरू फेरि पढेर समयसापेक्ष बनाउँदै लान सिकौं।
सलील ज्ञवालीको यो पुस्तकका विषयमा जाने पछि मैले उनिसँग एउटा अन्तर्वार्ताको पेशकश गरेको थिएँ। तर के सोचेर हो अथवा कुनै अज्ञात कारणले वहाँले मैले सोधेका प्रश्नहरूमाथि कुनै पनि टिप्पणि गर्नु भएन। त्यो क्रम त्यतिमै स्थगित छ। तर वहाँले Know Your India पुस्तक भने डाकबाट पठाईदिनु भयो। यो पुस्तकमा पनि वहाँले भारतको अतीत गौरवको खुलासा गर्ने लेखहरू समावेश गर्नुभएको रहेछ। यी पुस्तकहरू पढेर मलाई लाग्यो सलील ज्ञवाली एकजना देशप्रेमी, स्वाभिमानी विज्ञ व्यक्ति हुन जस्लाई आत्मगौरव गर्ने पर्याप्त विषयहरू प्राप्त छन। तर आफ्नै देशका मान्छेले आफ्नो देशको यत्रो ठूलो गौरवको विषयलाई नजानेर पश्चिमको अनुसरण गरेको देख्दा वहाँलाई ठूलो पीर परेको छ। यो सही पनि हो।
उन्को Great Minds on India पुस्तकको भूमिका लेखेका छन नासाका प्रसिद्ध विज्ञानी डा. कमलेश लुलाले। डा. लुलाले लेखेका छन- Great Minds on India has been thoughtfully compiled, carefully edited and meticulously documented. It shines light on India’s contributions to the human civilization in times when the world needs more civility, more peace, more tolerance, more understanding and more compassion for fellow human beings! India’s timeless message of peace, non-violence, ardent desire to seek the truth is clearly emerging from the pages of this small but impressive book. India’s philosophical, scientific and spiritual wisdom is timeless and its relevance is as significant today as it was thousands of years ago! I am delighted that this book has already been translated into fourteen languages as its appeal is both national and global.
आइनस्टाइनले भनेका छन- हामी पूर्वीय सभ्यताप्रति चिर ऋणी छौं किनकि उनीहरुले हामीलाई गणित सिकाए, त्यसका अभावमा कुनैपनि सार्थक प्रकृतिको वैज्ञानिक आविष्कार गर्न सकिने थिएन। जर्मन लेखक फ्रेड्रिक भोन स्लेगलले भनेका छन- यो विश्वमा संस्कृत भाषाको जस्तो नियमनिष्ठता र दार्शनिक सुस्पष्टताले युक्त अन्य कुनै भाषा छैन, ग्रिसेली पनि छैन। यसरी हेर्दा यी महान भारतवर्ष प्रत्येक कुराको उद्गमस्थल मात्र होइनन्, तिनी हरेक कुरामा श्रेष्ठ छिन्-वौद्धिक, धार्मिक, रानीतिक सबै दृष्टिले उच्चतर छिन्, तुलना गरी हेर्ने हो भने महान् ग्रिसेली परम्परा पनि भारतवर्षका अगाडि निस्तेज लाग्दछ।
यस प्रकारका धेरै मनिषीहरूले भारतीय सभ्यता, दर्शन र वाङमयप्रति पोखेका उद्गारहरू यस पुस्तकमा श्रोतसहित मनिषीहरूका तस्वीरहरूका साथ समावेश गरिएका छन्। पुस्तक पढनै पर्ने हो। भारतीयहरूले त जीवनमा नपढी नहुनेनै हो। सलील ज्ञवालीको अथक परिश्रम र ज्ञान साधनाप्रति उनको निरन्तरतालाई मेरो हार्दिक नमन।